Het mysterie van de stapelmuren in Dalmatië
By Als je al eens in Dalmatië bent geweest, heb je je misschien afgevraagd waarom er overal stapelmuren door het landschap heen lopen. Stapelmuren zijn muren gemaakt van natuurstenen die ‘droog’ op elkaar gestapeld zijn, zonder het gebruik van cement.
Ze lopen soms kilometers lang over glooiende bergen, sommigen zijn nog compleet intact en anderen zijn door de jaren heen afgebrokkeld, onder invloed van weer en wind. Ze horen bij het landschap van Dalmatië, net als de rotsachtige kust, de olijfgaarden en de wijnranken.
In het Kroatisch worden ze ‘suhozidovi’ genoemd, en de techniek om ze te bouwen is eeuwenoud, net als de meeste muren zelf. Sommigen dateren zelfs uit de 4e eeuw na Christus, op de vlakte van Stari Grad, één van Kroatië’s zeven Werelderfgoed lokaties.
De meeste stapelmuren zijn gebouwd vanwege de landbouw. Met veel geduld hebben de boeren alle stenen van hun land opgeraapt om zo ruimte vrij te maken voor hun geliefde olijfbomen en wijnranken. Met de stenen bouwden ze stapelmuren langs hun percelen, vaak werden het netwerken van wel kilometers lang.
Het is niet gemakkelijk om de stenen zo op elkaar te stapelen dat je een mooie, en vooral sterke muur krijgt. Het feit dat vele eeuwenoude muren nogsteeds niet omgevallen zijn zegt wel iets over de vaardigheden van de boeren.
Op het eiland Pag hebben de stapelmuren er nog een extra functie bijgekregen. Pag staat bekend om haar heerlijke Paški Sir (“Kaas van Pag”), gemaakt van schapenmelk. De vele kuddes schapen die over het eiland grazen worden door de muren van elkaar gescheiden gehouden en daarnaast bieden de muren de schapen beschutting tegen de meedogenloze Bura wind, een zeer sterke en koude wind uit het noorden die in de winter over het eiland waait.
De stapelmuren op Pag hebben een speciale constructie, met lagen die heel effectief de wind tegenhouden en de schapen de mogelijkheid geven om er achter te schuilen en elkaar warm te houden.
De stapeltechniek werd ook gebruikt om schuilhutten te bouwen voor de boeren. Ze lijken op ronde, stenen huisjes (genaamd ‘Bunja’ in Dalmatië en ‘Kažun’ in Istrië) met een heel vakkundig gebouwd kegelvormig dak.
Nu er steeds minder mensen zijn die de techniek van het bouwen van stapelmuren beheersen, heeft een groep jonge architecten en historici een project opgezet om de techniek aan zoveel mogelijk geïnteresseerden te leren. Ze realiseren zich dat de muren een belangrijk kenmerk zijn van het landschap en dat ze ook een grote culturele waarde hebben. In het kleine dorpje Dragodid op het eiland Vis houden ze workshops onder leiding van een bejaarde inwoner, een expert op het gebied van stapelmuren.
Tijdens de workshops kun je leren om nieuwe stapelmuren te bouwen en ook helpen met het restaureren van bestaande, oude muren. Meer info vind je hier.
Dus de volgende keer dat je een groepje olijfbomen ziet staan met een stapelmuur er omheen, weet je wat er voor nodig is geweest om dat simpel ogende muurtje te maken.
