Sinterklaas in Kroatië
By Wanneer kinderen in Nederland op pakjesavond hun kadootjes uitpakken, zetten kinderen in Kroatië hun schoen in het raam of bij de deur. Ze moeten dan nog één nachtje slapen voordat de goedheiligman komt. Op de ochtend van 6 december vinden ze snoepjes en andere lekkernijen van Sinterklaas, ‘Sveti Nikola’, in hun schoen als ze lief zijn geweest, en vaak ook een dunne berkentak om ze eraan te helpen herinneren dat ze zich het hele jaar door goed moeten gedragen.
Deze berkentak, een ‘šiba’ genaamd, staat symbool voor de tak waarmee stoute kinderen vroeger een pak slaag kregen als straf. Het is te vergelijken met de roede van Zwarte Piet. Tegenwoordig kun je op veel plekken voor een paar kuna deze symbolische tak kopen, meestal is de tak goudkleurig gespoten en versierd met een strik en een klein klokje. Het is als het ware een decoratief item geworden dat bij de sinterklaastraditie hoort en al lang niet meer het doel heeft om kinderen bang te maken.
Hebben kinderen het echt bont gemaakt in het afgelopen jaar, dan komt Sinterklaas zijn tegenhanger Krampus ze de stuipen op het lijf jagen. Deze half-geit/half-duivel heeft grote, puntige hoorns, hoektanden, een lange tong en donker haar. Hij draagt een zware ketting over zijn schouders om stoute kinderen aan vast te ketenen, en heeft een rieten mand op zijn rug, waarin hij kinderen gemakkelijk kan meenemen. Ook draagt hij koeienbellen die veel lawaai maken en in zijn hand heeft hij een ‘šiba’, maar dan zonder de versiering waar we het eerder over hadden.
Dit klinkt heel dramatisch, maar in de praktijk komt Krampus gelukkig weinig op bezoek in Kroatië. Er wordt meer over hem gesproken, om kinderen te waarschuwen, dan dat hij daadwerkelijk wordt gespot. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Oostenrijk, waar Krampus veel meer aandacht krijgt. In de Alpen is de nacht van 5 op 6 december traditiegetrouw de Krampusnacht, en wordt er op 5 december s ‘avonds in veel plaatsen een Krampuslauf gehouden, waarbij mannen verkleed als Krampus deelnemen aan een parade door de straten en de toeschouwers bang maken.
Er wordt veel tijd gestoken in het maken van de beste Krampus kostuums, waar vaak een houten masker bij hoort, horens en zwarte schapenvachten. De enige Krampuslauf in Kroatië vindt plaats in Sveti Martin na Muri, helemaal in het noorden van het land aan de grens met Slovenië.
De folkloristische figuur Krampus is al eeuwenoud en de oorsprong ligt in de Alpen, waarschijnlijk in de 12e eeuw. Zijn naam komt van het oude Duitse woord ‘Krampen’, dat klauw betekent. Krampus laat zijn klauwen begin december zien in centraal Europese landen, zoals (zuid) Duitsland, Oostenrijk, (noord) Italië, Hongarije, Tsjechië, Slovenië en Kroatië. De laatste jaren wordt Krampus ook steeds populairder in Noord-Amerika.
Op 6 december bezoekt Sinterklaas in Kroatië vooral plekken waar de allerkleinsten hem kunnen ontmoeten, zoals in kindergartens, winkelcentra en op de kinderafdeling van ziekenhuizen. Op sommige basisscholen in Kroatië komt hij ook op bezoek.
Sinterklaas is een religieuze traditie en heeft geen commercieel karakter in Kroatië. Het is hier niet gebruikelijk om grote cadeaus te geven met Sinterklaas, in plaats daarvan vinden kinderen in Kroatië met kerst cadeaus onder de kerstboom. Er zijn geen typische Sinterklaas lekkernijen zoals pepernoten, maar in veel supermarkten zijn wel chocoladefiguren in de vorm van Sinterklaas te vinden. Ook is het prima om kinderen met Sinterklaas zoetigheid te geven met een kerstversiering erop of een chocolade adventskalender.
Wanneer Sinterklaas in het openbaar verschijnt in het gezelschap van Krampus, dan zijn er meestal ook engelen bij. De engelen zijn belangrijke metgezellen van Sinterklaas, en zijn altijd in het wit gekleed. Sinterklaas zelf kan zowel in het rood, wit, geel of paars gekleed zijn. Net als in Nederland draagt hij in Kroatië een mantel, mijter en een staf.
Sint Nicolaas is niet alleen de beschermheilige van kinderen, maar ook van reizigers, vissers en zeelieden. Om die reden is Sint Nicolaas op de Dalmatische eilanden, waar veel zeelieden en vissers wonen, een zeer belangrijke heilige. Zo hadden vroeger bijna alle zeelieden een afbeelding van Sint Nicolaas in hun huis. Sint Nicolaas is de beschermheilige van het vissersdorpje Komiža op het eiland Vis. Voor de Sint Nicolaaskerk in Komiža wordt al eeuwenlang op 6 december een oude houten boot verbrand, ter ere van Sint Nicolaas. De boot dient als offer voor alle zeelieden en vissers ter wereld, om ze bescherming te bieden.
Veel kerken in Kroatië houden op 6 december een processie door de straten, waarbij een beeld of een afbeelding van Sint Nicolaas wordt gedragen. Na de processie volgt een speciale kerkdienst ter ere van de heilige.
