De euro in Kroatië – is alles duurder geworden?

De wisseling van de gulden naar de euro ligt bij velen nog redelijk vers in het geheugen. Net als destijds bij ons, hebben nu de Kroaten de nodige zorgen om de nieuwe valuta. En uiteraard ook de toeristen die deze zomer weer willen genieten van dit mooie vakantieland.

Is alles duurder geworden in Kroatië met de komst van de euro? Om het maar even heel simpel te zeggen: nee, prijzen in Kroatië zijn niet gestegen vanwege de euro. Net als in andere landen stijgen ook in Kroatië de prijzen als gevolg van inflatie, wat toeristen in het seizoen van 2022 al hebben gemerkt.

Hoe hoog was de inflatie in Kroatië vorig jaar?

Voedingsmiddelen zijn in 2022 tussen de 20% en 36% in prijs gestegen, prijzen in de horeca zijn gemiddeld met 18% gestegen en de prijzen van huishoudelijke artikelen met gemiddeld 16%. In de meeste andere categorieën lag de inflatie vorig jaar eveneens tussen de 15% en 20%.

Kroatië vs. andere Centraal- en Oost-Europese landen

In andere Centraal- en Oost-Europese landen werden vergelijkbare stijgingen waargenomen. In Hongarije waren de prijsstijgingen zelfs hoger dan in Kroatië, wat nogmaals benadrukt dat de komst van de euro er niets mee te maken heeft.

Wij hebben sinds november 2022 de kassabonnen van onze boodschappen van de Konzum bewaard om eventuele prijsveranderingen bij te houden. Het resultaat? De prijzen van voedingsmiddelen zijn van begin november 2022 tot half januari 2023 gelijk gebleven.

Oneerlijke prijsstijgingen

Toch wordt er nu (januari 2023) in de media geschreven over oneerlijke prijsstijgingen sinds de invoering van de euro op 1 januari. Hoe zit dit? Opvallende prijsstijgingen (dus meer dan alleen het afronden naar boven) worden voornamelijk waargenomen bij mkb’ers zoals cafés, kappers en bakkerijen en niet bij de grote winkelketens. Deze kleinere bedrijven zullen ongetwijfeld klanten verliezen en doen er goed aan om de prijzen weer aan te passen.

[Scroll helemaal naar beneden voor onze update van april 2023]

Hoge boetes

Voor ieder bedrijf dat zijn prijzen met de invoering van de euro heeft verhoogd, zijn er minstens zoveel bedrijven die dit niet hebben gedaan. Zo hebben wij bijvoorbeeld klachten gehoord over bakkers in onze woonplaats, terwijl de prijzen bij onze eigen bakker gelijk zijn gebleven. De winkelketens liggen uiteraard het meest onder het vergrootglas en willen niet alleen negatieve publiciteit vermijden maar ook de hoge boetes die ze kunnen krijgen wegens onterechte prijsstijgingen.

Prijzen in Kroatië vergelijken met andere landen

Met de komst van de euro is het ineens een stuk makkelijker om prijzen in Kroatië te vergelijken met de prijzen in andere eurolanden. Je hoeft tenslotte niet meer eerst om te rekenen van kuna’s naar euro’s.

Prijsverschillen bij dezelfde supermarkt

Zo is er door een bekende Kroatische nieuwswebsite een onderzoek gedaan naar prijsverschillen tussen producten van supermarktketen Lidl in Kroatië en Slovenië. Exact dezelfde producten werden met elkaar vergeleken en de resultaten waren opvallend. Een aantal voorbeelden:

• Kaas (200gr) * Kroatië: €2.65 – Slovenië: €2.19
• Meel (1kg) * Kroatië: €0.76 – Slovenië: €0.69
• Melk (1l) * Kroatië: €1.89 – Slovenië: €1.49
• Spaghetti (500gr) * Kroatië: €1.98 – Slovenië: €1.32
• Oploskoffie (220gr) * Kroatië: €3.18 – Slovenië: €2.49
• Rijst (1kg) * Kroatië: €1.85 – Slovenië: €0.99
• Afwasmiddel (450ml) * Kroatië: €1.85 – Slovenië: €1.79
• Hondenvoer (1.2kg) * Kroatië: €1.72 – Slovenië: €0.95

Al met al betaalde het testpanel 20% meer voor hetzelfde karretje boodschappen bij de Lidl in Kroatië dan bij de Lidl in Slovenië.

Waarom kosten boodschappen in Kroatië meer dan in landen met hogere lonen?

Het gemiddelde netto maandsalaris in Slovenië is 40% hoger dan in Kroatië, je zou dus denken dat boodschappen meer kosten in Slovenië dan in Kroatië, maar niets blijkt minder waar. Wat belangrijk is om te vermelden, is dat deze prijsverschillen niet recent zijn. Kroatië heeft al heel lang relatief hoge prijzen.

Waar komen deze prijsverschillen vandaan?

In eerste instantie is er een groot verschil in BTW tussen Kroatië en Slovenië. In Slovenië is de BTW voor alle levensmiddelen 9.5%, terwijl de BTW in Kroatië voor de meeste levensmiddelen 25% is. De uitzonderingen hierop in Kroatië zijn brood, groente, fruit, vlees, vis, boter, olie, eieren, babyvoeding, luiers, tampons en maandverband. Deze producten hebben 5% BTW. Samen vormen deze producten 10% van het totale supermarktassortiment. Voor de andere 90% van het assortiment geldt dus 25% BTW.

Je zou denken dat deze producten dankzij de lagere BTW goedkoper zijn in Kroatië. Helaas is dit maar voor een deel van de producten in de 5% categorie het geval. Een paar voorbeelden:

Duurder in Kroatië:

• Eieren (10 stuks) Kroatië: €2.85 – Slovenië: €1.99
• Appels, (1 kg) Kroatië: €1.32 – Slovenië: €0.99
• Violeta luiers (58 stuks) Kroatië: €15.91 – Slovenië: €14.49
• Libresse maandverband (20 stuks) Kroatië: €3.30 – Slovenië: €3.19

Duurder in Slovenië:

• Pampers luiers (52 stuks) Kroatië: €18.55 – Slovenië: €18.79
• Always maandverband (16 stuks) Kroatië: €3.04 – Slovenië: €3.49
• Zonnebloemolie (1 l) Kroatië: €1.75 – Slovenië: €2.49
• Gehakt (1 kg) Kroatië: €6.90 – Slovenië: €6.99

Niet alleen tussen Kroatië en Slovenië zien we deze verschillen. Neem bijvoorbeeld een setje dameshemden dat bij de Lidl in Kroatië over een paar dagen in de aanbieding zal zijn voor €11.99. Bij de Lidl in Nederland is de standaardprijs van datzelfde setje €9.99. Dus zelfs in de aanbieding is dit artikel in Kroatië nog €2 duurder.

Klein land, kleine markt, hoge prijzen

Kroatië is een klein land met slechts 3.8 miljoen inwoners en de helft van de Kroaten verdient minder dan €860 netto per maand. Behalve een kleine markt en een lage koopkracht is er in Kroatië ook een laag concurrentieniveau. Zolang één winkelketen een groot marktaandeel heeft vergeleken met de concurrentie, bepaalt deze simpelweg de prijzen. Er is dan geen noodzaak voor prijsverlagingen of voor een prijzenoorlog met de concurrent.

Nu vraag je je misschien af waarom Slovenië, ook een klein land met een kleine markt, dan wel lagere prijzen kan bieden. De reden is dat Slovenië drie grote supermarktketens heeft die niet alleen sterk met elkaar concurreren, maar ook met supermarkten in buurlanden Oostenrijk en Hongarije.

Online winkelen nog in de kinderschoenen

Sinds de COVID pandemie is online winkelen populairder geworden in Kroatië. Toch is het aanbod nog vrij klein vergeleken met landen zoals Nederland. Kroatië heeft momenteel ongeveer 5.000 webshops, terwijl Nederland er meer dan 128.000 heeft.

Van alle online aankopen die in Kroatië worden gedaan, is de helft nog steeds bij buitenlandse webshops ipv Kroatische webshops. De Kroatische webshops vinden de concurrentie van de buitenlandse webshops oneerlijk, omdat deze geen belastingen en toeslagen hoeven te betalen aan de Kroatische overheid.

Geen sterke concurrentie

Het feit dat levertijden in Kroatië nog steeds vrij lang zijn, maakt online winkelen er ook niet aantrekkelijker op. Vaak worden artikelen van buitenlandse webshops, zoals Amazon, sneller geleverd dan artikelen van Kroatische webshops. Nu zijn de bezorgkosten van Amazon voor Kroatië vrij hoog (voor veel artikelen betaal je tussen de €30 en €34 bezorgkosten) maar de lagere prijzen maken het vaak wel de moeite waard, vooral voor duurdere artikelen.

Zo betaal je bij Amazon Duitsland bijv. €270 minder voor de iPhone 14 dan bij de goedkoopste Kroatische webshop. Bovendien is de levertijd voor een iPhone van Amazon gegarandeerd 2 dagen, terwijl je bij de Kroatische webshop ‘binnen 11 werkdagen’ je iPhone ontvangt. Het is dus wel duidelijk dat ook online webshops in Kroatië nog niet echt voor de nodige concurrentie en prijsverlagingen zorgen.

Kleine privésector

Kroatië heeft een kleine marktsector in verhouding tot de overheidssector. Niemand weet precies hoeveel ambtenaren Kroatië heeft, maar volgens recente bronnen zijn het er zo’n 400.000. Van de 1.39 miljoen werkenden zou bijna 1 op de 3 dus ambtenaar zijn. Er is bovendien relatief veel werkeloosheid (6.7%), vergrijzing (20.4% van de bevolking is 65+) en een hoge emigratie (500.000 Kroaten zijn in de afgelopen 10 jaar geëmigreerd). Het gevolg hiervan is hoge belastingen en toeslagen voor bedrijven en ondernemers. Het spreekt voor zich dat de consument dit in de portemonnee voelt.

Parafiscale heffingen

Naast belastingen kent Kroatië maar liefst 161 verschillende soorten parafiscale heffingen. Dit zijn verplichte, niet-fiscale heffingen die ondernemers en bedrijven moeten betalen aan centrale overheidsinstanties, lokale en regionale bestuurseenheden of andere instanties met openbaar gezag. Men schat dat deze heffingen ongeveer 2,5% van het Kroatische bruto binnenlands product (bbp) wegnemen.

Om een voorbeeld te geven; als thuiswerkende ZZP’er lever ik voornamelijk taal- en onderwijsdiensten aan buitenlandse klanten. Ik heb jarenlang, net als vele anderen, een parafiscale heffing moeten betalen aan de ‘Kroatische bosbouwvereniging’. Na een langdurig landelijk protest tegen deze absurde heffing is deze uiteindelijk afgeschaft.

Ook betaal ik een parafiscale heffing aan de ‘Kroatische nationale dienst voor toerisme’. Niet omdat een deel van mijn werk aan het toerisme gelinkt is, maar simpelweg omdat ik als ZZP’er sta ingeschreven en dus een willekeurig setje heffingen moet betalen, zonder dat hier enige logica achter zit. Naar mijn mening kunnen deze heffingen beter ‘gedwongen sponsorschap’ worden genoemd.

Wat kunnen we in 2023 verwachten?

Uit berichten in de media blijkt dat de kosten van horecabedrijven vorig jaar tussen de 40% en 50% zijn gestegen. Het record ligt bij de kosten voor elektriciteit, die voor sommige bedrijven 300% zijn gestegen.

Een middelgrote camping bij ons in de buurt betaalde afgelopen jaar maar liefst €54.000 per maand voor elektriciteit. Het gaat om een camping met een capaciteit van zo’n 1000 gasten, zonder zwembad of andere luxe voorzieningen. We kunnen ons niet eens voorstellen wat de grote campings in Istrië, met wel acht keer zo veel capaciteit, zwembaden en andere voorzieningen hebben betaald. Het moet om tonnen per maand zijn gegaan.

Optimisme ondanks uitdagingen

Ondernemers verwachten geen gemakkelijk jaar en ze zien de daling van het consumentenoptimisme, de recessie en de inflatie als de grootste uitdagingen voor 2023. Toch is er optimisme, men verwacht dat de voordelen van de euro – meer transparantie en makkelijker betalen – het toerisme zullen helpen.

Onzekerheid over maatregelen

De huidige maatregelen van de overheid om huishoudens en bedrijven te beschermen tegen de stijgende energie- en voedselprijzen en tal van subsidies en hulppakketten voor burgers en bedrijven zijn geldig tot 31 maart. Zowel voor horecabedrijven als particuliere verhuurders zijn er nog veel onzekerheden voor de periode na 31 maart.

Restaurants weten niet wat ze zullen betalen voor basis ingrediënten zoals olie, meel en suiker. Particuliere verhuurders kunnen alleen maar gissen wat het airconditioninggebruik door gasten zal gaan kosten, om maar een paar voorbeelden te noemen.

Waarom zijn veel boekingskalenders nog niet open?

Veel particuliere verhuurders hebben vanwege deze onzekerheden hun online boekingskalender voor dit seizoen nog niet geopend. Hier komt nog eens bij dat veel gemeentes hun jaarlijkse belastingtarieven voor particuliere verhuur nog niet bekend hebben gemaakt.

Belastingen voor particuliere verhuurders

Het gaat dan vooral om de vaste belastingtarieven per bed, die per gemeente verschillen. De stad Split heeft de belastingtarieven al wel bekend gemaakt, en daar blijkt het vaste tarief per bed tot maar liefst 328% te zijn gestegen (afhankelijk van de locatie in de stad) vergeleken met vorig jaar. In veel gemeentes moeten particuliere verhuurders nog afwachten of de tarieven zullen worden verhoogd. Het kan wel februari of maart worden voordat dit bekend wordt gemaakt.

Afwegingen maken

Zowel horecabedrijven als particuliere verhuurders moeten momenteel veel afwegingen maken. Wat duidelijk is, is dat prijzen niet zomaar zullen worden verhoogd, niet vanwege de euro en ook niet om misbruik te maken van gasten. Er wordt zorgvuldig nagedacht over wat het beste is voor zowel ondernemer als toerist. Er zijn al te veel factoren waar men geen controle over heeft – zoals de hoge kosten en hoge belastingen – om de prijzen nog eens onnodig te verhogen. Men wil graag dat toeristen naar Kroatië blijven komen en dat ze waar voor hun geld krijgen, dat is waar het uiteindelijk allemaal om draait.

UPDATE APRIL 2023

We zijn momenteel op vakantie in Nederland en kunnen nu dus de prijzen in Nederland en Kroatië goed met elkaar vergelijken.

Wat ons opvalt is hoe duur de producten in de supermarkten in Nederland zijn geworden. Voorheen waren we altijd meer geld kwijt voor boodschappen in Kroatië dan voor boodschappen in Nederland. We kochten vaak bepaalde producten in Nederland en namen die mee terug naar Kroatië, omdat ze in Nederland veel goedkoper waren. Dit jaar zullen we dat voor het eerst niet doen, omdat de meeste producten inmiddels niet meer (zo veel) goedkoper zijn in Nederland.

Bijna alle zuivelproducten lijken nu duurder te zijn in Nederland dan in Kroatië, evenals eieren, brood, producten voor persoonlijke hygiene (shampoo, tandpasta, etc) en wasmiddelen.
Ook benzine is momenteel een stuk goedkoper in Kroatië dan in Nederland. In Kroatië betalen we rond de €1.40 per liter voor Eurosuper 95, vergeleken met prijzen rond de €1.82 in Nederland (onderweg naar Nederland hebben we trouwens prijzen van wel €2.25 gezien langs de snelweg in Duitsland!)

Om een eerlijke prijsvergelijking te kunnen maken, hebben we aantal producten van hetzelfde merk vergeleken. Er zijn redelijk veel merken die zowel in Nederland en Kroatië hun assortiment aanbieden. We hadden veel meer producten toe kunnen voegen, maar helaas is het productgewicht vaak niet hetzelfde, waardoor de prijzen dus verschillen.

Met deze productvergelijkingen willen we laten zien dat ongeveer de helft van de producten duurder zijn in Nederland en de helft duurder in Kroatië. Tot die conclusie zijn we uiteraard niet gekomen uitsluitend door dit handjevol producten, maar door al onze observaties tijdens het winkelen in Nederland in de afgelopen twee weken.

Duurder in Kroatië:

• Twinings thee Earl Grey (doosje 25 stuks) Kroatië: €4.51 – Nederland: €3.99
• Milka hazelnootpasta (pot, 600g) Kroatië: €6.63 – Nederland: €4.89
• Nescafe oploskoffie (pot, 200g) Kroatië: €6.49 – Nederland: €6.09
• Bonne Maman jam (pot, aardbei, 370g) Kroatië: €4.38 – Nederland: €3.29
• Alpro sojamelk (1l) Kroatië: €2.65 – Nederland: €1.69
• President brie (200g) Kroatië: €4.64 – Nederland: €3.09

Duurder in Nederland:

• Fanta (1l) Kroatië: €1.23 – Nederland: €1.95
• Coca cola (1l) Kroatië: €1.27 – Nederland: €1.99
• Heineken(6x 0.5l blikjes) Kroatië: €7.70 – Nederland: €8.25
• Rio Mare Insalatissime (tonijn, blik 160g) Kroatië: €4.25 – Nederland: €4.49
• Scotti Arborio rijst (500g) Kroatië: €2.65 – Nederland: €2.99
• Persil Active gel (1l) Kroatië: €4.00 – Nederland: €9.99
• Galbani mozarella (125g) Kroatië: €1.99 – Nederland: €2.25

We willen nogmaals herhalen dat het leven in Kroatië niet duurder is geworden vanwege de euro. Heel veel prijzen zijn sinds de invoering van de euro gelijk gebleven. De meeste prijzen in de supermarkten zijn nog hetzelfde als in november/december 2022. Bij prijzen die wel zijn gestegen is dit duidelijk het gevolg van inflatie, net als in andere landen.

De prijzen voor accommodatie zijn in Kroatië gemiddeld zo’n 20% gestegen vergeleken met vorig jaar, en dit loopt redelijk gelijk met de inflatie. Bijna alle belastingen en heffingen zijn hoger geworden, net als de energieprijzen. Wij hebben zelf ook de prijzen voor de huur van onze appartementen met 20% moeten verhogen vanwege de hogere kosten voor electriciteit, water, gas, afvalstoffenheffingen en noem maar op.

Toch vind ik accommodatie in Kroatië nog steeds heel betaalbaar, vergeleken met accommodatie in andere delen van Europa. We rijden morgen naar München (voor familiebezoek) en hebben daar naar Airbnb accommodatie gezocht. Zelfs buiten de stad betaal je in april voor accommodatie vergelijkbaar met de accommodatie die wij in Šibenik aanbieden (appartementen met 3 slaapkamers) tussen de €600 en €1200 per nacht. Op de Veluwe, waar ik vandaan kom en waar we momenteel op vakantie zijn, betaal je in april tussen de €400 en €600 per nacht voor accommodatie vergelijkbaar met onze appartementen. In onze accommodatie betaal je in het hoogseizoen (juli & augustus) maximum €150 per nacht en in het laagseizoen (mei & oktober) €60 per nacht. En dan te bedenken dat veel Kroatische verhuurders zich zorgen maken over wat toeristen er van vinden dat ze hun prijzen hebben moeten verhogen 🙂