Het basisonderwijs in Kroatië is heel anders dan in Nederland. Als je me zou vragen waar ik het meeste aan moest wennen in Kroatië dan is dat denk ik wel aan het onderwijs, vanwege de grote verschillen met het onderwijs in Nederland.
Het eerste wat opvalt aan Kroatische basisscholen is dat de schoolgebouwen er heel ‘gewoon’ uitzien. De meeste scholen hebben geen speeltoestellen op de speelplaats, geen versierde ramen of kleurrijke naamborden, waardoor je gemakkelijk langs een basisschool heen kunt rijden zonder dat je merkt dat het een school is. Het woord voor basisschool is ‘osnovna škola’ in het Kroatisch. Vaak wordt een school vernoemd naar de plaats of naar een bekend persoon.
Ik kan me niet herinneren dat ik in Kroatië ooit een basisschool heb gezien met een leuke, speelse naam die kinderen aanspreekt. Ik denk dat veel kinderen niet eens weten wie de persoon was waar de school naar is vernoemd. Een willekeurig voorbeeld is een school vernoemd naar Bartol Kašić, een grammaticus uit de tijd van de Contrareformatie (17e eeuw). Niet bepaald interessant voor kinderen, als je het mij vraagt.
Kindergarten
Het Kroatische onderwijs kent geen kleuterschool. Kinderen gaan naar de eerste klas als ze 6 of 7 jaar oud zijn. Er zijn 8 klassen, dus ze gaan tot de leeftijd van 14 of 15 jaar naar de basisschool. Vóórdat ze aan de basisschool beginnen, zijn de meeste kinderen al naar ‘vrtić’ geweest, een soort kindergarten. Vrtić is niet verplicht maar wel populair, niet alleen omdat het een goede voorbereiding is op de basisschool, maar ook omdat het een goede vorm van kinderopvang is voor werkende ouders.
In vrtić leren kinderen belangrijke basisvaardigheden, maar er wordt ook veel gespeeld. Er is een duidelijke structuur, met vaste tijden voor ontbijt, lunch en het middagslaapje. Toch is de overgang van vrtić naar de basisschool groot en moeten de meeste kinderen erg wennen op school, vooral aan het strakke lesrooster. Kroatische basisscholen werken namelijk met vaste lesuren en een schoolbel aan het begin en einde van ieder lesuur.
Schoolboeken gaan iedere dag mee in de rugzak
Naar school in ploegen
Onze kinderen gaan naar de basisschool in onze woonplaats, die zo’n 2500 inwoners telt. Het is de enige school in onze plaats en er zitten zo’n 300 kinderen op. Ze gaan allebei graag naar school, hebben fijne leerkrachten, leuke klasgenoten en de school is lekker dichtbij, op zo’n 10 minuten lopen van huis. Het grootste deel van de kinderen woont echter te ver van school om te wandelen, en komt dus met de auto of de schoolbus. De wegen zijn niet geschikt om naar school te fietsen.
Op veel scholen, waaronder de basisschool waar onze kinderen naartoe gaan, is een gebrek aan klaslokalen waardoor kinderen in twee ploegen naar school gaan. Gaat de onderbouw (klas 1 t/m 4) ‘s ochtends naar school, dan gaat de bovenbouw (klas 5 t/m 8) ’s middags, en de week erop precies andersom. Vaak zitten er zo veel leerlingen op een school dat er voor ieder leerjaar twee groepen zijn; acht groepen voor de onderbouw en acht groepen voor de bovenbouw.
Dus zelfs als kinderen in twee ploegen naar school gaan, zijn vaak alle klaslokalen in iedere ploeg volledig bezet. Om die reden is buitenschoolse opvang vaak ook niet mogelijk. Een bijkomend nadeel van het onderwijs in ploegen is dat er geen schoolmeubilair op maat is voor de jongere leerlingen, omdat alle meubilair groot genoeg moet zijn voor de oudste leerlingen.
Veel sportclubs in Kroatië hebben hun trainingsrooster op de schoolroosters aangepast, zodat kinderen de ene week ’s ochtends kunnen trainen en de andere week ’s middags. De kinderen zelf lijken er niet zo veel moeite mee te hebben dat ze iedere week een ander schema hebben, ze zijn eraan gewend. Voor werkende ouders is het vaak wel lastig, vooral als je één kind in de onderbouw hebt en één in de bovenbouw, wat een hele uitdaging kan zijn voor je dagplanning. Kinderen in de middagploeg kunnen bovendien wel tot half 8 ’s avonds les hebben, waardoor er ’s avonds vaak pas laat gegeten kan worden.
Schoolboeken voor verschillende vakken in de bovenbouw
Schoolvakken en cijfers
Gedurende de hele onderbouwperiode van 4 jaar houden leerlingen dezelfde leerkracht en wanneer ze naar de bovenbouw gaan, krijgen ze voor ieder vak een andere leerkracht. De vakken in de bovenbouw zijn Kroatische taal, Engels, rekenen, geschiedenis, natuurkunde, scheikunde, aardrijkskunde, techniek, informatica, godsdienst, muziek, gym en handvaardigheid. Daarnaast kiezen ze ook een tweede vreemde taal: Duits of Italiaans.
Meteen vanaf de eerste klas krijgen leerlingen huiswerk, en maken ze regelmatig toetsen waarvoor ze een cijfer van 1 tot 5 krijgen, waarbij een 1 onvoldoende is, een 2 matig, een 3 goed, een 4 zeer goed en een 5 uitstekend. Wanneer kinderen een 1 of een 2 scoren op een toets krijgen ze meestal een herkansing, omdat de cijfers van alle toetsen meetellen voor het eindcijfer aan het eind van het schooljaar. Het is best een pittig systeem, en er wordt veel waarde gehecht aan cijfers, waardoor er vrij veel druk op kinderen ligt om goed te presteren.
De nadruk op de cijfers is ook duidelijk merkbaar in de vorm van een speciale schoolregel, die ouders verbiedt om in de laatste maand voor de schoolvakantie op gesprek te komen bij de leerkrachten, om te voorkomen dat ouders druk op leerkrachten uitoefenen om eventuele lage eindcijfers te verhogen.
Huiswerk en zware rugzakken
Hoewel het de bedoeling is dat kinderen zelfstandig hun huiswerk maken, blijkt in de praktijk dat ze vaak toch wel wat hulp nodig hebben van hun ouders. Niet alleen inhoudelijk, maar ook met het plannen van het huiswerk, om te zorgen dat alles op tijd af is. Het gaat om redelijk veel huiswerk en het zijn nog erg jonge kinderen, dus voor ouders is het soms ook wel een uitdaging om ervoor te zorgen dat ze alles snappen, alles op tijd maken en niets vergeten te doen.
Omdat er dagelijks huiswerk gemaakt moet worden, bewaren de leerlingen hun boeken thuis in plaats van op school. Iedere dag nemen ze de boeken en schriften die ze die dag nodig hebben mee naar school, en daarnaast ook nog spullen zoals hun tablet, etui en materialen voor handvaardigheid bijvoorbeeld. Vooral in de bovenbouw zorgt dit voor een zware rugzak, van soms wel 9 kilo, terwijl kinderen eigelijk niet meer dan 10% van hun eigen lichaamsgewicht op hun rug zouden moeten dragen.
Het Kroatische alfabet
Onderwijskosten
In Kroatië kopen ouders bijna alles wat hun kinderen voor school nodig hebben zelf, met uitzondering van tekstboeken, die worden sinds kort door de overheid vergoed. Ouders kopen zelf alle werkboeken, schriften, schrijf- en tekenspullen, materialen voor handvaardigheid (verf, lijm, klei, etc.) en lesdozen voor praktijklessen. Dit is allemaal best prijzig, vooral als je bedenkt dat de lonen hier laag zijn. Het onderwijs zelf is gratis, tenzij je kind naar een privéschool gaat (wat wel €4000 per jaar kan kosten).
Het grootste deel van de basisscholen in Kroatië zijn staatsscholen en een klein deel zijn privéscholen. Er is een nationaal curriculum en de vorm van onderwijs is op alle staatsscholen hetzelfde. Bij privéscholen moet je voornamelijk denken aan katholieke scholen en Engelstalige scholen voor kinderen van expats en dus niet zozeer aan scholen met andere onderwijsconcepten.
Onderwijsvernieuwing
Het onderwijs is vergeleken met Nederland nog vrij traditioneel. Een goed voorbeeld hiervan is dat kinderen die moeite hebben om mee te komen iedere week extra lesuren kunnen volgen om de stof te oefenen, in plaats van dat ze extra ondersteuning krijgen tijdens de gewone lesuren. Gelukkig wordt er sinds de afgelopen twee jaar aan onderwijsvernieuwing gewerkt. Zo is het curriculum onlangs voor het eerst in 13 jaar aangepast. Ook hebben de Kroatische basisscholen heel effectief gereageerd op de corona pandemie, door binnen een zeer korte tijd een goed werkend systeem voor online onderwijs op te zetten, waardoor Kroatische kinderen als een van de eersten in Europa in het voorjaar van 2020 konden beginnen met online lessen.
Ouders op school
Wat ik persoonlijk erg jammer vind, is dat in Kroatië de ouders veel minder bij schoolactiviteiten worden betrokken dan in Nederland. Er worden weinig activiteiten georganiseerd waar zowel de kinderen als de ouders aan kunnen meedoen, zoals schoolfeestjes, toneelstukjes, tentoonstellingen, inzamelingsacties of iets dergelijks. Als ouders kom je eigenlijk alleen op school voor ouderavonden en voor een-op-een gesprekken met de leerkracht en je krijgt dus niet de kans om eens een kijkje in de klas te nemen of om op een andere manier de sfeer in de school te proeven. Een ander nadeel hiervan is dat het moeilijk is om de leerkrachten, de andere leerlingen en hun ouders goed te leren kennen.
Tenslotte zijn ook de schoolvakanties in Kroatië anders dan in Nederland. De zomervakantie duurt van half juni tot begin september, ongeveer elf weken, vanwege het warme klimaat. Daarnaast hebben kinderen met de kerst en met de Pasen vakantie.
Opmerking: Dit zijn onze persoonlijke ervaringen met het basisonderwijs, uiteraard zijn verschillen per school mogelijk.
